Een ezel stoot zich niet twee keer aan dezelfde steen

Het idee dat wijsheid voortkomt uit ervaring en dat herhaling van een fout vermeden wordt als je ervan hebt geleerd is kennelijk niet aan Pieter Omtzigt en zijn naaste omgeving besteed. De NSC-voorman maakte deze week bekend dat hij voor de tweede keer binnen enkele jaren een stap terug doet.

In de zomer van 2023 peilde Omtzigt, toen zelfs nog zonder partij, het voor moderne begrippen enorme aantal van 46 zetels. Destijds waren niet alleen de gepeilde zetels hypothetisch, ook zijn deelname aan de latere verkiezingen was nog geenszins een uitgemaakte zaak. Zijn afwachtende houding en wispelturigheid toen had al een waarschuwing moeten zijn voor wat ging komen.

Voor een periode werd Omtzigt verheven tot de messias die het land na vier kabinetten Rutte een andere koers kon laten varen. En op basis waarvan eigenlijk?De sympathie voor hem was grotendeels maar gestoeld op één verdienste: zijn grote aandeel in de onthulling van de toeslagenaffaire. Hij heeft als kamerlid ontzettend goed en doortastend werk verricht om dat schandaal aan het licht te brengen. Maar een goed kamerlid maakt nog geen goede premier. Oh ja, en hij heeft een boek geschreven. Omtzigt is wellicht iets teveel in zichzelf gaan geloven, en mensen om hem heen hadden blijkbaar met het uitzicht op een rol in de macht niet de ruggengraat om hem te vertellen dat een rol als partijleider, of zelfs meer dan dat hem niet past.

Hoofdrol in moeizame en lange formatie

Den Haag leerde snel een nieuwe kant van Pieter Omtzigt kennen. De formatie van het huidige kabinet verliep uiterst moeizaam. Een aardige portie daarvan is hem aan te rekenen. Op 6 februari van dit jaar kwam op vele smartphones het breaking news binnen dat de formatie geklapt was. NSC stapte uit de gesprekken, zogenaamd om de tegenvallende financiële situatie waarmee het nieuwe kabinet geconfronteerd zou worden. Het voelde vooral als een smoes, het was voor werkelijk niemand in Nederland een geheim hoe de portemonnee van het Rijk ervoor stond.

Bovendien waren de omstandigheden waarop hij de breuk die dag in scene zette gedenkwaardig. De andere onderhandelende partijen en de formateur moesten het nieuws uit de media vernemen, Omtzigt nam niet de moeite om het hen persoonlijk en met een toelichting van zijn keuze te vertellen. Dat deed hij liever in een interview met Humberto, natuurlijk kritiekloos zoals we van de RTL-ster gewend zijn. Maar wat toch vooral in herinnering blijft is dat hij de dienstwagen van formateur Plasterk heeft 'geleend' om naar een stiekeme afspraak met drie journalisten te gaan aan wie hij de primeur van zijn actie had beloofd.

"Omtzigt heeft tijdens die gesprekken op een gegeven moment gezegd: 'Ik ga even weg'. Daarna liet hij de rest nogal beduusd achter", aldus politiek verslaggever Hannah Warnar.

De formatie duurde uiteindelijk 221 dagen, de op één na langste formatie in de Nederlandse geschiedenis.

Kleuter die zijn zin niet krijgt

Kort daarna kwamen de eerste berichten naar buiten dat Omtzigt tijdens de formatiegesprekken last had van 'emotionele buien'. Ik denk dat een ieder zich kan voorstellen dat het tijdens wekenlange intensieve onderhandelingen weleens kan gebeuren dat er met stemverheffing wordt gesproken, er geïrriteerd wordt gereageerd of misschien zelfs een keer met de vuist op tafel wordt geslagen. Wouter de Winther deed er in zijn podcast een boekje over open:

“Zeer regelmatig huilbuien, stemverheffingen, weglopen. Dan moest Yesilgöz er weer achteraan, dan moest Plasterk er weer achteraan, dan moest Eddy van Hijum er weer achteraan, die dan met een rood hoofd terugkwam omdat hij zich schaamde voor de krankzinnige situatie.”

Het gedrag dat Omtzigt vertoonde leek dus meer op dat van een kleuter die zijn zin niet kreeg dan dat van een ervaren politicus. Tot op heden heeft noch hijzelf, noch de andere partijen ontkent dat dit gebeurd is. Hijzelf ontwijkt elke vraag erover met het commentaar: "Ik wil het graag over de inhoud hebben", en bijvoorbeeld Yesilgöz reageerde dat zij niet had geschreeuwd en gehuild.

Dat gedrag beperkte zich niet tot de periode rondom de formatie. Ook recent tijdens de afrondende gesprekken voor het regeerprogramma (bijzondere woordkeuze trouwens, normaal heet dit een regeerakkoord) was het weer raak. Boos weglopen, met deuren slaan, schreeuwen en huilbuien. Omtzigt maakt zich totaal ongeschikt voor deze rol en wordt op deze manier de Gordon van de Nederlandse politiek.

Het gelijk van Henk Kamp

Het land was even te klein toen VVD-er en oud-minister Henk Kamp in een radio-interview zei:

"Hij raakte al in een burn-out van fractiewerk. Pieter Omtzigt heeft twee kanten. Hij moet die partij dan kunnen leiden. Ik denk dat deze belasting voor hem heel erg groot is. Ik kan me dus moeilijk voorstellen dat hij aan een eigen partij begint."

De uitspraken van Kamp leidden tot een storm van kritiek. Hoe durfde hij de heilige Pieter aan te vallen. Schaamteloos, misselijk, smerig, backstabber en zelfs de term demonisering viel. Deze woorden vielen hem ten deel vanuit de politiek en commentatoren. Hoe durfde hij te benoemen dat iemand met een burn-out wellicht uit moet kijken om niet opnieuw in die situatie te belanden. Uiteindelijk had Kamp het gelijk aan zijn zijde.

Druk en kritiek zijn de norm in de politiek. Het is een snoeiharde business waarin mentale weerbaarheid zo goed als dagelijks op de proef wordt gesteld. Omgaan met stressvolle situaties is daarbij een essentiële vereiste. Omtzigt is heel goed in veel dingen, maar dit is er niet één van.

Heldenrol verdwijnt naar de achtergrond

Ook nu, na de aankondiging van zijn tweede break, wordt er door zijn coalitiepartners naar de buitenwereld toe vol begrip gereageerd over zijn keuze. En vanuit menselijk oogpunt wenst men hem natuurlijk alle sterkte en rust toe. Maar het land moet verder, we kunnen niet wachten op Omtzigt. Er is geen enkele garantie dat als hij al terugkomt dit over een jaar niet weer gebeurt. Je bent de zwakste schakel Pieter, tot ziens! Het nieuwe kabinet is al broos genoeg met het ongeleide projectiel Wilders, de onervaren BBB en de slinkse VVD die alleen maar wacht tot het moment dat het misgaat zodat zij de macht weer kunnen overnemen.

Pieter Omtzigt had zich voor eeuwig politiek onsterfelijk kunnen maken met zijn hoofdrol in de toeslagenaffaire. Helaas raakt dit de laatste tijd in de vergetelheid en wordt zijn naam alleen nog maar geassocieerd met slaande deuren en huilbuien.